Nieuws
Zondag 4 mei 2025: Anneruth Wibaut spreekt na de 2 minuten stilte bij het verzetsmonument bij de Jan Gijzenbrug in Haarlem Noord. Meer informatie over het monument en de herdenking vindt u op https://www.4meihaarlem.nl.
Dinsdag 29 april 2025: presentatie van "Als een mokerslag, kampgedichten van Hellema", bezorgd door Anneruth Wibaut en van achtergronden voorzien door Rob Lückerhof.
Boekhandel Blokker bevindt zich aan de Binnenweg 138 in Heemstede.
Aanvang: 16.30 uur. Aanmelden via 023 5282472 of
info@boekhandelblokker.nl.
Hellema, pseudoniem van Alexander B. van Praag
(1921-2005), was de zestig al gepasseerd toen uitgeverij Querido de tijd
rijp achtte de verhalen over zijn kampervaringen te publiceren. Langzame
dans als verzoeningsrite werd lovend ontvangen maar zijn gedichten
verdwenen onderop de stapel ‘niet geschikt’. Was Nederland nog niet toe
aan deze kampgetuigenissen, recht uit het hart en met grote
verontwaardiging geschreven? Gedichten als een mokerslag. Tachtig jaar
na de Tweede Wereldoorlog zijn Hellema’s gedichten nog net zo relevant
en aangrijpend als toen. Een uniek oorlogsdocument.
Donderdag 7 maart 2024 bij het benefietconcert van Bender voor Amnesty:
nee de duisternis heeft het niet begrepen
heeft het woord vervolgd en opgesloten
in gevangenis en concentratiekampen als
Bergen Belsen waar Frank Diamand kind was en
waarover hij later dichtte het is niet voor te stellen
niet eens voor wie het zelf beleefde
wat weten wij hier en nu er dan ook van
ja in het oerbegin was het scheppende woord
en god gaf het de dichter Osip Mandelstam die zei
vlak voor de duistere Stalin hem vermoordde
alleen bij ons hebben ze respect voor de poëzie
alleen bij ons kun je er de doodstraf voor krijgen
maar dat is ook vandaag de dag niet waar
al vermoordden ook Stalins erfgenamen Navalny
er zijn wel meer landen waar ze je doden om je woord
en te veel dictators die je ervoor opsluiten
en al is alles uit het woord ontstaan
als niemand luistert naar niemand
vallen er doden in plaats van woorden
dichtte Jana Beranová voor Amnesty
want het woord is de scheppende god en dat heeft
de duisternis wel degelijk begrepen en zo vervuld
van angst en haat dat het de scheppers moet vervolgen
zoals de Oeigoerse dichter Chimengül Awut
die in een concentratiekamp dat studiecentrum heet
haar cultuur en haar poëzie moet inruilen tegen de
kille doctrine van het arbeidersparadijs dat ook
Jang Jin-sung bezong als staatsdichter van Noord-Korea
tot hij vluchtte om zijn familie te redden
ja het is die moordende angst voor machtsverlies
die de duisternis tot wandaden en leugens drijft
maar waarheid is als een grote Mutuba boom
zegt de Ugandese Stella Nyanzi
al haal je hem om met een bijl
een sterke scheut komt uit de stronk weerom
Stella dichtte waarheid over de leider van het land
ten koste van achttien maanden gevangenis
want de weg de waarheid en het leven wonen
in het woord en poëzie is de sleutel tot vrijheid
maar de duisternis volhardt in onbegrip
onderdrukt en vertrapt vrouwen
dwingt ze tot dienen lijden zwijgen zwoegen
en zij
zij baren hoopvol steeds de nieuwe mens
herhalen de woorden vrouw – leven – vrijheid
houd moed vriendinnen de wereld is je niet vergeten
voor mijn zus, voor jouw zus, voor onze zussen
die de straat op gingen om van de Taliban te eisen
dat de scholen ook voor hen openbleven
voor Sedigeh Vasmaghi die zes jaar kreeg
voor protest tegen het Iraanse politiegeweld
voor Nurcan Baysal die niet mocht opgroeien
in het Koerdisch al was het haar moedertaal
voor alle vrouwen voor alle mannen en
voor alle kinderen die moesten vluchten
en in vreemde talen opnieuw moesten leren leven
zeg ik het met de woorden van Nelly Sachs: een vreemdeling
houdt altijd zijn vaderland in de armen als een wees
waarvoor hij misschien niets dan een graf zoekt
op de sterke voeten van het vrije woord stuurde
Refaat Alareer afscheidswoorden aan zijn zoon
als een vlieger de strakblauwe hemel in boven Gaza
diezelfde waaruit een bom hem trof met dodelijk precisie
het licht sluipt met zulke woorden de duisternis binnen
en ook al gaat die het nooit begrijpen
het levende woord zal zeker overwinnen in het einde
want aan beide kanten van elke oorlog
staan burgers die elkaar niet haten
gewone mensen die samen willen leven
Anneruth Wibaut
Donderdag 28 september 2023 bij de herdenking van CS6:
wie zwegen en wie zwegen niet
en tegen welke prijs
Tineke zweeg niet en Frank
Mies niet Mien en Mientje
Janka Gi en Jan
Leo en Theo zwegen niet
En Nel Walter en Hans
meer helden dan
ik noemen kan
zij zwegen niet
maar spraken
door hun daden
zij verborgen
de opgejaagden
redden de
sterrenkinderen
schreven nieuwe namen
op vervalste papieren
brachten eten en
het echte nieuws
zij namen levens
als het moest
om levens te redden
doodden verraders
en jagers op Joden
de moedige vrouwen
en de moedige mannen
werden gevangen
gemarteld vernederd
vermorzeld in de kampen
vermoord door de kogel
of
ze overleefden
cel en kamp
ontbering en honger
ternauwernood
en diep gegroefd
aan lijf en gemoed
hun prijs was
hun vrijheid
voor die van ons
zij verloren de vrede
en ik
die in vrijheid leef
hoe kan ik spreken
over wie niet zwegen
dat ze voortleven
het liefst in vrede
Anneruth Wibaut
Zaterdag 25 maart 2023 werd Anneruth geïnterviewd op de 'Vriendendag van Kamp Vught' door Annemieke Kamoschinski en signeerde zij haar roman. Zie verslag. Bij deze gelegenheid droeg ze ook haar gedicht voor "Antwoord aan Leo Vroman", in beurtzang met Marten Janse in de rol van Leo Vroman.
foto Jan van de Ven
Donderdag 18 augustus 2022 publiceerde de literaire e-zine Meander een interview met Anneruth naar aanleiding van haar nieuwe poëziebundel Toen mijn vader mij maakte. "Ik denk wel eens dat het oorlogstrauma van mijn moeder een soort teer is die via een infuus bij mij naar binnen is gedruppeld. En chemisch gezien kun je van teer geen diamantjes maken, maar het wonder van de verbeelding is dat die dat wel kan: diamanten scheppen uit teer."
Vrijdag 24 juni 2022 verscheen een uitgebreid interview in het Haarlems Dagblad: "De biografische roman is een uiterst nauwkeurige reconstructie. Het bunkerdrama en het verzet worden vlot en meeslepend uit de doeken gedaan, ze zijn mede gebaseerd op de dagboeken van moeder Tineke. Anneruth Wibaut verhaalt ook over haar in 2004 vermoorde achterneef Theo van Gogh, die snoeihard had geoordeeld over de memoires van moeder Tineke. Hij repte over'humanistische terreur'. Een standpunt dat de blik van dochter Anneruruth op haar moeder veranderde." - Jaap Timmers.
Woensdag 8 juni een heel mooi gesprek met Wilma Geldof op het podium van boekhandel Blokker (Heemstede). Waarom is het een roman? Omdat het boek een verhaal vertelt. Waarom deze titel? Omdat het naar een gedicht van mij verwijst waarin ik de wereld moet redden. Waarom kon je moeder dit boek niet schrijven? Omdat ze schuld en schaamte voelde en ik in het verhaal moest meedoen.
.jpeg)
Op 4 mei 2022 vertelde Anneruth tijdens Huizen van Verzet over de neven Theo van Gogh en Frank Wibaut (haar vader). Daarbij stonden de belevenissen bij Theo's huis, Weteringschans 137, centraal. Ook te lezen in de roman Toen mijn vader mij maakte.
Op 19 april 2022 presenteerde Anneruth haar autobiografische roman Toen mijn vader mij maakte. De titel is ontleend aan een gedicht dat ze had willen opnemen in haar dichtbundel uit 2015, Schiep hij ook mijn moeder. Om redenen die zich pas nu openbaren, is dat toen niet gebeurd.
Video's
Todesfuga, Paul Celan
4 mei 2021
"Toen ik het gedicht Todesfuga van Paul Celan tegenkwam, wist ik
meteen dat ik hier iets mee wilde doen", aldus Anneruth. "Het
is een duo-voordracht geworden van de tekst die we naar het
Nederlands gehaald hebben, tegen de achtergrond van de Haarlemse
Lichtfabriek. Allebei hebben we ook een reactie geschreven in
associatie met dit gedicht over een dramatische gebeurtenis in een
concentratiekamp."
Alle gedichen worden voorgedragen in de video. Met
dank aan Niki Jacobs van
wie haar uitvoering van de Mauthaussen Cyclus gebruikt mocht
in de montage.
De video vind je hier: Klik
hier voor de video.
Vrede, Leo Vroman
4 mei 2020
Toen dodenherdenking en bevrijdingsfeest nog niet door corona in
quarantaine waren geplaatst, zou de Haarlemse Dichtlijn bijdragen
aan het programma voor de Vredesweek. Van een gedeelte daarvan is nu
een video-opname gemaakt.
Anneruth Wibaut schreef een dialoog met
het vaak geciteerde gedicht Vrede van Leo Vroman, met de bekende
regels: Kom vanavond met verhalen…. Zij antwoordt hem vanuit de
tweede generatie, waaraan essentiële verhalen over oorlogsgruwelen
niet verteld werden, en hoe de impact daarvan haar en hun leven
beïnvloedt.
Beide gedichten worden in beurtzang voorgedragen door
Marten Janse, met de voordracht van het gedicht van Leo Vroman, en
Anneruth Wibaut met haar eigen tekst.
Klik hier voor de video.
